Kompleksowa Ocena Potencjału Ucznia Zdolnego
Kompleksowa Ocena Potencjału Ucznia Zdolnego - KOPUZ - to model teoretyczny diagnozy psychologiczno-pedagogicznej, opracowany przez zespół ekspertów (naukowców, badaczy oraz praktyków), który zastosujemy w czasie bezpośredniego wspierania uczniów zdolnych, ich rodzin oraz nauczycieli. KOPUZ jest narzędziem stosowanym w praktyce funkcjonowania Centrum Diagnozy Ucznia Zdolnego.
Diagnoza psychologiczno-pedagogiczna ucznia zdolnego obejmuje 2 ujęcia:
- odniesienie do analizy interindywidualnej (poziom zgodności wyników z normami),
- odniesienie do analizy intraindywidualnej (poziom zgodności z indywidualnym standardem wykonania/kompetencji).
Pozwoli to na rzetelną ocenę zasobów ucznia zdolnego, w tym również potencjalnych deficytów (słabszych stron), a ponadto umożliwi zmapowanie najmocniejszych stron – „katalizatorów” rozwoju talentów. Badania psychologiczne wyraźnie pokazują na konieczność włączenia podejścia intraindywidualnego w diagnozie uczniów zdolnych.
W KOPUZ uwzględniamy 3 rodzaje czynników:
- Aktualne zasoby (poznawcze, emocjonalno-społeczne, osobowościowe; struktury czynnikowe wybranych uzdolnień, w tym uzdolnień językowych).
- Predyktory interpersonalne – czynniki kontekstowe (wsparcie rodziny, klimat szkolny, relacje rówieśnicze) – z uwzględnieniem koncepcji autodeterminacji SDT (teoria autorstwa Edwarda L. Deciego i Richarda M. Ryana), czyli poziomu zaspokajania 3 potrzeb: przynależności, kompetencji i autonomii.
- Kryteria uzdolnień, a więc przejawy rozwoju uzdolnień i ich transformacji w talenty.
W KOPUZ dobieramy istniejące bądź wypracowane narzędzia diagnostyczne – korzystamy z wystandaryzowanych narzędzi, pakietów testowych (np. bateria KAPP, testy kompetencji językowych IBE, próby Guilforda), ale również z nowych instrumentów, przygotowywanych w postaci prób wykonaniowych, identyfikujących poziom zachowań znamionujących określony typ uzdolnień. Wszystkie nowe narzędzia diagnostyczne przygotowujemy zgodnie z przyjętymi standardami metodologicznymi w naukach społecznych.
W modelu KOPUZ planujemy opisanie m.in. struktury uzdolnień językowych oraz humanistycznych, zarówno od strony poznawczej, jak i pozapoznawczej. Wśród wykorzystywanych metod znajdzie się koncepcja uzdolnień kierunkowych W. Limont, co pozwoli na uzupełnienie dotychczasowo rozumianych uzdolnień językowych o szczegółowe kwestie poznawcze (jak np. metakomponenty językowe), jak i o aspekty osobowościowe (np. otwartość na doświadczenia, wymiar: ekstrawersja–introwersja) oraz emocjonalno-społeczne (rozumienie i kontrola emocji, umysłowy słownik afektów, nazywanie emocji). Kompleksowość KOPUZ pozwoli również powiązać ten typ uzdolnień z kreatywnością, innowacyjnością i orientacją prorozwojową tak, aby pokazać społeczne znaczenie tego typu uzdolnień (dyskredytowanych przez dominację paradygmatu STEM, czyli grupy nauk przyrodniczo–techniczno–matematycznych). Istotnym aspektem KOPUZ jest identyfikacja wartości uczniów zdolnych. Jednym z najbardziej istotnych czynników sprzyjających kształtowaniu się poczucia dobrostanu jest dostosowywanie aktywności jednostki do preferowanej hierarchii wartości i struktury celów osobistych.
Ważnym aspektem doboru narzędzi jest ich dostosowanie do wieku uczniów zdolnych, stąd zaplanowano osobne zestawy narzędzi dla 3 grup wiekowych: 9-11 lat, 12-15 lat oraz 16-19 lat.
W oparciu o KOPUZ zostanie opracowany program wsparcia w formie indywidualnego profilu funkcjonalnego ucznia zdolnego (IPF) oraz plan wsparcia ucznia zdolnego wraz z aktualizacją (po roku od pierwszej diagnozy, w obszarze zauważonych deficytów). W zależności od poziomu rozwoju poszczególnych wymiarów (obszarów) zdefiniowanych w KOPUZ, rekomendowane będą konkretne instrumenty oddziaływań edukacyjno-specjalistycznych.
Zrealizujemy również działania wdrażające KOPUZ do funkcjonowania poradni psychologiczno-pedagogicznych (PPP). W tym celu przygotujemy materiały dla poradni i specjalistów szkolnych, zorganizujemy szkolenia on-line oraz udzielimy indywidualnego wsparcia mentoringowego.
Zweryfikowany model KOPUZ będzie elementem publikacji naukowej, którą opracujemy na zakończenie projektu TalentON II. W publikacji znajdą się również rekomendacje wdrażania modelu przez PPP oraz szkolnych specjalistów (psychologów, doradców zawodowych, pedagogów).